Bordspellen begrippenlijst
Bordspellen komen in alle soorten en maten! Maar zeker als je net kennis leert maken met het betere bordspel, kun je soms om je oren worden gegooid met termen en begrippen die je nog niet kent. Deck builder, worker placement, gateway-spellen? In eerste instantie klinkt het allemaal als abracadabra. Daarom hebben we een lijst gemaakt, waarin een aantal van deze termen worden uitgelegd. Sommige termen worden algemeen gebruikt in de bordspellenwereld, anderen zijn meer typisch voor 999 Games.
Een automa is een speciale variant van een spel, waarmee je het spel in je eentje kunt spelen. Solo-varianten van spellen zijn niet vreemd. Veel spellen hebben speciale regels voor solo-spelers, waarmee je in je eentje bijvoorbeeld een zo hoog mogelijke score probeert te behalen. Maar een automa is niet helemaal hetzelfde als een solo-variant. Een automa houdt namelijk in dat je met een denkbeeldige tegenspeler speelt. Die tegenspeler heeft vaak zijn eigen speelstukken in het spel en voert zelfstandig acties uit. De acties worden bepaald door een stapel kaarten, die een voor een de commando's voor de acties van de automa-speler geven. Eigenlijk lijkt een automa een beetje op een computergestuurde tegenstander. Spellen met een automa-variant zijn onder andere Tapestry en de latere edities van Wingspan. Ook voor Patchwork is exclusief via ons spaarprogramma een automa beschikbaar.
Met breinbrekers bedoelen we puzzelspellen, die vaak bedoeld zijn voor 1 speler. Een voorbeeld hiervan is Catan: Breinbrekers. In dit spel moet je op het eiland Catan verschillende speelstukken plaatsen, aan de hand van hints op een van de 40 kaarten. Elke kaart is zodoende een puzzel. Een ander voorbeeld van dit soort puzzels is Brains.
Sommige spellen die we breinbrekers noemen komen niet zozeer neer op puzzelen met spelonderdelen, maar meer op het oplossen van een mysterie. Een voorbeeld hiervan is Chronicles of Crime.
Wil je meer weten over deze puzzelspellen? Lees dan ons blog over breinbrekers!
Onder bordspel-hobbyisten worden spellen die niet al te moeilijk zijn en niet al te lang duren ook wel casual spellen genoemd. Omdat deze spellen makkelijk te leren zijn, zijn ze toegankelijk zijn voor een breed publiek. Qua speelduur zitten deze spellen zo rond de 45 minuten. Wat precies casual spellen zijn is subjectief, maar enkele voorbeelden die als casual bordspel worden gezien zijn Carcassonne en Patchwork.
Coöperatieve spellen zijn spellen waarbij iedereen samenwerkt. Oftewel, óf je wint als groep, óf iedereen verliest. Een mooi voorbeeld van een coöperatief spel is De Legende van Andor, waarbij je als groep een spannend avontuur beleeft. Maar er zijn ook wat meer kleinschalige voorbeelden van coöperatieve spellen te vinden, zoals De Crew: Missie Diepzee. Bij deze kleinere kaartspellen ligt de uitdaging meer in regels die bepalen dat je niet of nauwelijks mag overleggen tijdens het spel.
Een deck builder-spel is een spel, waarbij iedere speler gebruik maakt van zijn eigen stapeltje kaarten (oftewel in Engels: a deck of cards). Tijdens een beurt wordt een aantal kaarten van dit stapeltje op hand genomen en uitgespeeld om nieuwe kaarten te krijgen. Als het eigen stapeltje leeg is, worden zowel de gespeelde als de nieuw verkregen kaarten geschud tot een nieuw stapeltje. Zodoende bouw je je eigen stapel kaarten steeds verder op (vandaar de naam in het Engels: deck builder). De bekendste deck builder is Dominion. Nieuwe voorbeelden van deck builders zijn De Zoektocht naar El Dorado en De Taveernen van de Oude stad.
Een variant op de deck builder is de bag builder. Bij bag builders maak je geen verzameling van kaarten, maar van fiches die je uit een zak gaat grabbelen. Het populaire spel De Kwakzalvers van Kakelenburg is een voorbeeld van een bag builder.
Engine builder is Engels voor "motorbouwer". En dat is min of meer wat je bij engine build-spellen moet doen: een motor van samenwerkende spelonderdelen verzamelen, die jou punten of goederen gaat geven. Bij de meeste van deze spellen komt de verzameling neer op een aantal kaarten, fiches of tegels, die je voor je op tafel legt. Wat echt typisch voor een engine builder is, is dat je wint als je een zo efficiënt en krachtig mogelijke combinatie van spelonderdelen verzamelt. Een mooi voorbeeld van een engine builder is Wingspan.
Escape room-spellen zijn bordspelvarianten van de populaire escape rooms. Bij een escape room is het de bedoeling dat je als groep raadsels en puzzels in een kamer oplost, zodat je zo sleutels, hints en hulpmiddelen vindt om uit de kamer te ontspannen. Een escape room-spel geeft een soortgelijke ervaring. Bij spellen als Exit of Pocket Escape los je puzzels op, totdat je de laatste hint of sleutel hebt bemachtigd. Omdat je na het spelen de puzzels van deze spellen al eens gezien hebt, betekent dit dat een escape room-spel meestal maar één keer kan worden gespeeld.
Een expertspel is een spel dat gericht is op liefhebbers van zware, moeilijke spellen. Veel tactische keuzes, een groot scala aan mogelijkheden en een speelduur van 120 minuten zie je bij expertspellen vaak terug. Enkele voorbeelden van expertspellen zijn Anno 1800 en Tapestry. Vaak worden expertspellen ook wel strategische spellen genoemd.
Op spellensites als Boardgamegeek.com of bordspelmania.nl wordt soms gesproken over gateway-spellen. Dit zijn spellen die als een opstapje dienen voor beginnende bordspellenliefhebbers naar de wat moeilijkere soorten spellen. Het Engelse woord "gateway" betekent doorgang. Gateway-spellen zijn zodoende een doorgang van makkelijke naar wat moeilijkere spellen.
Welke spellen nu eigenlijk gateway-spellen zijn is een beetje subjectief. Voor veel mensen is Catan een gateway-spel geweest. Catan liet duidelijk een verschil zien met meer ouderwetse spellen als Monopoly of Mens-erger-je-niet, maar was tegelijkertijd makkelijk genoeg om een groot publiek te vinden. Door Catan wilden veel mensen andere, originele en meer uitdagende spellen proberen.
Wil je meer lezen over spellen voor beginners? Lees dan onze blog over gateway-spellen!
Een legacy-spel is een spel dat elke keer nadat het is gespeeld blijvend wordt aangepast. "Legacy" betekent in het Nederlands "nalatenschap". De term legacy-spel is een beetje deftige manier om aan te geven dat het spel met ieder potje is veranderd door alle voorgaande potjes, zodat je als het ware met een soort nalatenschap speelt.
Bij een legacy-spel wordt door middel van stickers, stiften of andere middelen een of meerdere onderdelen van het spel permanent veranderd. Legacy-spellen hebben vaak de vorm heeft van een doorlopend verhaal, vaak ook wel een “campaign” of campagne genoemd. Legacy-spellen zijn daarom vaak het leukst met een vaste groep spelers. My City en The King's Dilemma zijn sterke voorbeelden van legacy-spellen.
Ben je nieuwsgierig naar dit spellengenre? Lees dan meer in onze blog-special over legacy-spellen!
Een spelmechanisme (ook wel mechaniek of in het Engels mechanic) is de manier waarop een spel werkt. Spellen hebben regels voor hoe een spel moet worden gespeeld. Sommige van die regels vormen het basisprincipe van een spel. Het principe van Ganzenbord is bijvoorbeeld “rol met de dobbelsteen, verzet je pion.” Zulke basisregels zijn als het ware het uurwerk van het spel. Hoewel er duizenden spellen zijn, is het aantal spelmechanismes kleiner. Veel spellen zijn daarom onder een of meerdere mechanismes onder te verdelen.
Een aantal populaire mechanismes zijn in deze verklarende woordenlijst genoemd. Wil je meer weten over verschillende mechanismes? Lees dan ook dit blog over mechanismes en kaartspellen.
Reactiespellen zijn over het algemeen kleine en simpele spelletjes, waarbij alle spelers zo snel mogelijk een opdracht uit moeten voeren of op een bepaalde situatie moeten reageren. De winnaar is kortom degene die het snelste is, zonder dat er echt diep moet worden nagedacht over tactische keuzes. Dat maakt deze spellen bij uitstek geschikt voor jongere kinderen. Een aantal bekende reactiespellen zijn Halli Galli en Stapelgekke Speedcups.
Een Roll & Write-spel is een spel waarbij gebruik wordt gemaakt van dobbelstenen en een schrijfblok. Een van de oudste voorbeelden van de roll & write is het bekende dobbelspel Yahtzee. Het schrijfblok dient bij dat spel als scoreblad voor de combinaties die je met de dobbelstenen rolt. Moderne roll & writes maken op steeds originelere manieren gebruik van het schrijfblok, waardoor dit steeds meer een spelonderdeel wordt, in plaats van een manier om scores bij te houden. Zodoende zijn roll & write-spellen als Clever en Keer op Keer razendpopulair geworden.
Slagenspellen zijn kaartspellen, waarbij vaak sprake is van verschillende getallen en vier of vijf verschillende kleuren. Per beurt moet elke speler een kaart uit hand afleggen. De eerste kaart bepaalt de kleur die gevraagd wordt. Alle andere spelers moeten dan een kaart van dezelfde kleur afleggen. De speler die de hoogste kaart van deze kleur aflegt, wint de kaarten van deze ronde. Zo'n ronde wordt ook wel een slag genoemd. Slagenspellen bestaan al heel lang. De bekendste slagenspellen zijn klassieke kaartspellen als hartenjagen of klaverjassen. Er zijn echter nog steeds moderne spellen die van het slagenspel-mechaniek gebruik maken, zoals De Crew: Missie Diepzee.
Met tegellegspellen worden spellen bedoeld, waarbij je per beurt een of meerdere tegels in het spel moet leggen. Het bekendste voorbeeld hiervan is natuurlijk Carcassonne. Het mechanisme van deze spellen worden op Engelstalige sites als boardgamegeek.com ook wel tile placement genoemd.
Een bepaald soort tegellegspellen zijn de zogeheten polyomino-spellen. De tegels van deze spellen hebben verschillende vormen, waardoor er een grotere nadruk komt te liggen op het puzzelen met deze tegels. Dit genre is de laatste jaren steeds populairder geworden, met titels als My City , Patchwork , Parijs en Lamaland.
Een worker placement-spel is een spel waarbij je een aantal speelstukken tot je beschikking hebt, zoals pionnen of meeples. Dit zijn je zogeheten werkers. Worker placement betekent in goed Nederlands "werkerplaatsing" en dat is dan ook precies wat je bij dit soort spellen gaat doen. Per beurt plaats je een werker op een speelbord, dat onderverdeeld is in verschillende categorieën. Elke categorie heeft zijn eigen functie, zoals punten geven, grondstoffen produceren of meer werkers creëren. Als elke speler al zijn werkers op het speelbord heeft neergezet, worden alle werkers geactiveerd. Daarna worden ze bij de meeste spellen (er zijn uitzonderingen!) van het speelbord gehaald, waarna een nieuwe ronde wordt gestart. Veel worker placement-spellen, zoals Agricola, zijn vaak expertspellen. Er zijn echter ook worker placement-spellen zoals Stenen Tijdperk, die wat toegankelijker zijn.
Lees ons blog over worker placement als je meer over dit soort spellen wil weten!
