En de winnaar is...
Leestijd: 5 minuten | Geschreven door Eduard van Buggenum
Een goede wijn behoeft geen krans. En dat geldt ook voor een goed bordspel. En toch zitten we in de maanden juli-oktober middenin het award season voor bordspellen. In deze periode horen we welke spellen er genomineerd zijn voor diverse toonaangevende onderscheidingen, waar richting het najaar de meeste winnaars bekend worden gemaakt.
De eerste spelliefhebber die exclusief coöperatieve spellen speelt, moet ik nog tegenkomen. De mens houdt nou eenmaal van een beetje competitie. Een vuistregel die je zou kunnen aanhouden is: als het gemaakt is, zal er een wedstrijd omheen georganiseerd worden. Of dit nou om boeken, films, reclamespotjes, tv-programma's of jawel bordspellen gaat: er zullen verkiezingen gehouden worden.
En daar is niets mis mee, voor de ontwerpers geldt het als een beloning voor het harde werk, voor de fan geeft het oneindig stof om over te discussiëren en voor de casual speler is het een aanwijzing dat het hier om een belangrijk spel gaat.
Zelf kan ik hierover meepraten. 15 jaar geleden hield ik vrij onbewust een lange bordspellensabbatical. Het is niet dat ik ze niet meer leuk vond, dat niet. Ik kwam er gewoon minder aan toe om nieuwe spellen uit te proberen. Maar toch, het bloed kruipt waar het niet gaan kan en na een jaar of vijf liep ik langs de etalage van de vriendelijke spellenwinkel om de hoek. Na even gespiekt te hebben ben ik toch maar weer naar binnengestapt. Het bleek dat spelontwerpers niet stil hadden gezeten. Niet alleen herkende ik de winkelier niet meer. Nee, zo’n 75% van de spellen waren mij totaal onbekend. Waar te beginnen? En op dat moment bleken die logo’s voorop de doos geen overbodige luxe. Want zelfs als je je fulltime met je hobby bezighoudt, dan nog lukt het niet om alle spellen die er uitkomen te spelen, laat staan vaker dan die ene keer. Deze keurmerken zijn een goed uitgangspunt om je zoektocht te beginnen. Die dag liep ik met de prijswinnaar Agricola naar buiten. Het was tijd om de hobby maar eens op te pakken.
Er zijn talloze verkiezingen en wedstrijden voor bordspellen. Het zou te ver gaan om ze hier allemaal op te noemen. Zo hebben de meeste Europese landen waar spellen worden gespeeld inmiddels wel hun eigen nationale verkiezing (of 2!) en reiken grote internationale bordspelplatforms of tijdschriften ook jaarlijks hun eigen prijzen uit.
Wat al deze verkiezingen gemeen hebben, is dat ze stuk voor stuk jaarlijks worden gehouden. Verder kunnen ze grofweg verdeeld worden in jury- en publieksprijzen. Voor beide opzetten valt wat te zeggen: de ene is niet per se beter dan de andere.
"Zoals de grote filosoof Henny Huisman ooit zei, kan er maar ÉÉN de winnaar zijn"
Dat gold tot voor kort ook voor spellen: de meeste verkiezingen zijn ooit begonnen bij een enkele onderscheiding (Spel van het Jaar). In de loop der jaren zien we alleen dat vrijwel alle verkiezingen meerdere categorieën hebben gekregen. Meestal zien we de categorie familiespel, voor toegankelijke spellen, met daarnaast een expertcategorie. De grote vraag is dan meteen: wanneer is een spel complex genoeg om tot de expertcategorie te worden gerekend? Deze scheidslijn verschilt nog wel eens. Vooral de expertcategorie kan erg breed zijn. Spellen die door veel spelers als 'makkelijk' worden beschouwd, kunnen voor families toch al gauw te complex blijken, waardoor deze in dezelfde categorie vallen als de echte strategische knallers.
Bij alle verkiezingen worden de winnaars gekozen omdat ze uitblinken in bijvoorbeeld het ontwerp, de regels, spelvermaak maar vooral: originaliteit. Als een spel een nieuw goed werkend spelmechanisme (of een twist aan een bekend mechanisme) introduceert, is de kans groot dat het in ieder geval een nominatie ontvangt.
Voordat onze eigen Nederlandstalige onderscheidingen aan bod komen, kijken we vlug even naar de onze oosterburen, naar de Spiel des Jahres. Volgens velen de Oscars onder de bordspellen en daarmee waarschijnlijk de belangrijkste spellenprijs die er is. Waar veel spellenprijzen rond de eeuwwisseling of later het licht zagen, bestaat deze prijs al sinds 1979 (winnaar toen was het gezelschapsspel Haas en Egel). Sindsdien zien we tussen de winnaars dan ook veel bordspelklassiekers terug zoals bijvoorbeeld Catan, Carcassonne, Ticket to Ride en Dominion. In 2001 werd ook de Kinderspiel des Jahres aan deze uitreiking toegevoegd en in 2011 kwam er voor de experts de Kennerspiel des Jahres. De winnaar van Spiel des Jahres is sindsdien vrijwel altijd een familiespel met heel toegankelijke regels. Enkele winnaars van de Kennerspiel des Jahres van de afgelopen jaren zijn Wingspan, Kwakzalvers van Kakelenburg en EXIT. Dit jaar won het coöperatieve kaartspel De Crew deze onderscheiding.
De Stichting Nederlandse Spellenprijs is onderdeel van de landelijke spellenvereniging Ducosim. Sinds 2001 reiken zij de prijs uit voor het beste Nederlandstalige bordspel. De jury bestaat uit een keur van winkeliers, recensenten en influencers binnen de Nederlandse bordspellenwereld. De allereerste winnaar van de Nederlandse spellenprijs was het kaartspel Machiavelli en in de 20 jaar die volgden zien we ook hier flink wat klassiekers terug. Sinds 2013 wordt ook hier een expertcategorie uitgereikt.
Als oplossing voor de veel te brede expertcategorie heeft de organisatie achter de Nederlandse Spellenprijs dit jaar besloten om een derde categorie toe te voegen: de Kennersprijs zit qua complexiteit tussen familie en expert in waardoor er een verschil kan worden gemaakt tussen de iets moeilijkere spellen en de veel moeilijkere spellen. Hoe deze verdeling precies zal uitwerken, weet ik bij het schrijven van dit blog nog niet (de nominaties voor de NSP van 2020 zijn nog niet bekend gemaakt), maar in ieder geval is het leuk dat er nog meer spellen kans maken om genomineerd te worden.
Dit jaar bestaat deze prijs dus alweer 20 jaar, op hun YouTube-kanaal is de Nederlandse Spellenprijs inmiddels begonnen aan een terugblik.
Georganiseerd door FORUM-federatie, de organisatie achter SPEL, de grootste spellenbeurs van België. De Gouden Ludo onderscheidt sinds 2009 het beste nieuwe gezelschapsspel op de Vlaamse markt. In tegenstelling tot de prijzen hierboven wordt de winnaar van de Gouden Ludo niet door een jury gekozen maar door de organisaties en leden van verschillende Vlaamse spellenclubs. Nieuwe titels worden door de spellenverenigingen die bij FORUM-federatie zijn aangesloten, geëvalueerd. Op basis van deze evaluaties worden de nominaties bekend gemaakt. Alle Vlaamse spellenclubs die bij de federatie zijn aangesloten, kiezen uiteindelijk de winnaars. In 2016 werd er voor het eerst onderscheid gemaakt tussen familie- en expertspellen. Vorig jaar won Wingspan in deze laatste categorie.
De Speelgoed van het Jaar-verkiezing heeft een veel breder deelnemersveld dan hierboven omdat deze niet exclusief voor spellen is bedoeld. In deze verkiezing strijden de spellen vaak genoeg met poppen, knuffels en bouwblokjes. Toch is deze onderscheiding niet minder belangrijk voor spellenuitgevers, omdat het geen jury maar een publieksprijs is. Het Speelgoed van het Jaar is bovendien een belangrijk, opvallend, keurmerk dat niet alleen in spellenwinkels maar er ook daarbuiten uitspringt en veel aandacht genereert. De verkiezingen zijn opgedeeld in zeven leeftijdscategorieën waarvan de jongste 0-3 jaar is en de laatste 18+.
Uitgevers dienen hun spellen of speelgoed in, waarna een vakjury de genomineerden bekend maakt. In september en oktober kan er door het publiek gestemd worden, waarna begin november, net op tijd voor de feestdagen dus, de winnaars bekend worden gemaakt. Enkele spellen van 999 Games die de afgelopen jaren hebben gewonnen zijn: De Kwakzalvers van Kakelenburg, EXIT en Potion Explosion. En dit jaar zijn maar liefst vier van onze spellen genomineerd in verschillende categorieën: LAMA. De Zoektocht Naar El Dorado, Stay Cool en De Crew. En niet vergeten: vanaf 9 september kan er gestemd worden.
De Vlaamse evenknie van de Speelgoed van het Jaar-verkiezing is Jouet de L’Année. In deze verkiezing worden de genomineerden verdeeld per categorie. Voor de categorie gezelschapsspellen is het een van de vereisten dat het spel zowel Nederlands- als Franstalige regels heeft. Vorig jaar was ons spel Yogi genomineerd. In 2016 wonnen we voor het laatst met Roar!.
Verder zijn er dus nog talloze andere spellenprijzen waar spelers op letten. Om er een paar te noemen: The Golden Geek Awards, de As d l’Or, Deutsche Spielepreis of The Dice Tower zijn verkiezingen die de nodige aandacht voor een spel genereren.
Conclusie: een beetje competitie kan dus geen kwaad, maar uiteindelijk gaat het om het speelplezier!
Over de schrijver
Hoi! Ik ben Eduard, 33 jaar oud uit Amsterdam. Starend in mijn goedgevulde spellenkist, een essentieel onderdeel van ieder gelukkig huishouden, zag ik het licht en maakte een carrièreswitch naar de wereld van bordspellen. Sinds de zomer van 2018 werk ik daarom op de marketingafdeling van 999 games. Dat had ik veel eerder moeten doen.
